Segir tímabært að endurskoða launakerfið í heild Sylvía Hall skrifar 16. febrúar 2020 13:16 Katrín Ólafsdóttir, lektor við HR. Vísir/vilhelm Dr. Katrín Ólafsdóttir, hagfræðingur og lektor við Háskólann í Reykjavík, segir minni tekjudreifingu vera hér á landi samanborið við aðrar þjóðir. Hún segir umræðu um að meta menntun til launa byggja á þeirri hugsun að menntun sé fjárfesting sem eigi að mæta með hærri launum vegna tekjutaps á meðan menntun stóð og þeirri vinnu sem fór í menntunina. Katrín var gestur í Sprengisandi á Bylgjunni í dag ásamt þeim Drífu Snædal forseta ASÍ og Birgi Ármannssyni þingflokksformanni Sjálfstæðisflokksins. Hún segir það að mörgu leyti eftirsóknarvert að lítil tekjudreifing sé hér á landi. Þannig sé ekki mikill munur á þeim hæst launuðu og lægst launuðu sem sé jákvætt í samfélagi sem byggi á jöfnuði og segir það vera til þess vinnandi að halda í þá hugsjón. Þó sé farið að bera meira á undantekningum frá þeim jöfnuði og rík ástæða til þess að endurskoða kerfið í heild sinni. „Kerfislægt eru kvennastéttirnar svolítið lægri og þannig það er spurning hvort það sé einhverjar leifar frá 1970 sem er tími til kominn að endurskoða. Að mörgu leyti er þessi staða í dag afleiðing af þessu launasamningskerfi sem við erum með. Það var náttúrulega fyrir nokkrum árum farið að horfa á norrænu leiðina, hvort hún gæti skilað okkur, sú tilraun rann svolítið út í sandinn,“ segir Katrín en að hennar sögn byggir sú leið á samþykki allra hópa. Því gæti enginn verið neyddur til þess að fara þá leið. Katrín segir ýmis vandamál fylgja því að hækka laun lægstu hópanna því við það minnkar bilið og þá fara þeir sem ofar eru í launastiganum að krefjast svipaðrar hækkunar. „Um leið og þú hækkar einn hóp sem er neðarlega í launadreifingunni þá fer hann að rekast í næstu sem vilja þá hafa mun á milli. Að menntun sé að einhverju leyti metin til launa.“ Hún segir samfélagið lengi hafa verið í klemmu með launakerfið. Hæst launuðu hóparnir eigi auðveldara með að slíta sig frá þeim lægstu. Hún veltir fyrir sér hvort það þurfi ekki að endurskoða það kerfi sem notast er við hér á landi. „Ég veit ekki hvað er besta leiðin en ég held það sé kominn tími til að aðilar í samningum fari að endurskoða kerfið í heild.“ Að meta menntun til launa „óþolandi klisja“ Drífa Snædal segist sammála því að mörg gild rök séu fyrir því að meta eigi menntun til launa. Þó hafi hún varað við því að efnahagslegur hvati búi að baki menntun og segist hún sjálf trúa því að fæstir mennti sig í þeirri von um að auka tekjur sínar til muna. „Menntun er góð í sjálfri sér og ég held að mjög fáir fari í menntun af því að þeir sjái einhvern sérstakan efnahagslegan hvata. Allar mestu framfarir og fólk sem er að gera það besta í tilverunni, það er að mennta sig óháð því hvort að það fái endilega greitt fyrir það. Ég efast um að Hildur Guðnadóttir hafi ákveðið að mennta sig í tónlist því það var um svo auðugan garð að grisja þar,“ segir Drífa. Hún segir framþróun samfélagsins byggja á því að fólk geri nákvæmlega það sem hæfileikar þeirra og hugur stendur til. Menntun sé mikilvæg en þó þurfi að hafa í huga að atvinnulífið sé að breytast mjög mikið. Drífa Snædal.visir/vilhelm „Ég tel að fjöldi þeirra sem eru háskólamenntaðir, sem eru að vinna ófaglærð störf, hafi fjölgað mjög mikið. Þá erum við að tala um sérstaklega í ferðaþjónustunni. Það eru margar hliðar á þessum peningi og atvinnulífið okkar er að breytast og við þurfum að taka tillit til þess líka í þessari umræðu.“ Hún segir fyrst og fremst þurfa að endurmeta umönnunarstörf og kvennastörf, sem hafi verið skilin eftir í launastiganum. Henni finnist óþolandi klisja að heyra því fleygt fram að meta eigi menntun til launa því það sé ekki farið nákvæmlega út í hvað það þýði. „Mér finnst að meta menntun til launa mest óþolandi klisjan í kjarabaráttu því það eru allir að beita henni. Það er aldrei farið á dýptina og það er aldrei sagt: Hvað meinið þið með því að meta menntun til launa?“ Hún segir margar leiðir vera til þess og nefnir það námslánakerfið sem dæmi. „Ég vil segja það að þegar fólk fer fram með þetta, að meta menntun til launa, þá þurfum við aðeins að kafa dýpra í það og það eru leiðir til þess að meta menntun til launa, sérstaklega í gegnum námslánakerfið, og það er náttúrulega verið að breyta því,“ segir Drífa en áréttar að það skipti höfuð máli að fólk geti lifað af á laununum sínum. „Ef við ætlum að ræða tekjusetningu þá er frumskilyrði að fólk geti lifað á laununum sínum. Svo skulum við ræða hitt. Við þurfum að koma þeim lægst launuðu upp í það sem kostar að lifa.“ Birgir Ármannsson, þingflokksformaður Sjálfstæðisflokksins,Vísir/vilhelm Eðlilegt að menntun skili sér í launakjörum Aðspurður sagðist Birgir Ármannsson vera sammála mörgu því sem Katrín og Drífa sögðu. Það væri eðlilegt að menntun skilaði sér í hærri tekjum og það þyrfti að hafa það í huga en aðrir þættir spiluðu einnig inn í heildarmyndina. „Það eru svo margir aðrir þættir sem hafa áhrif á það hvernig launaseðill einstakra hópa kemur út. Það er bæði að einhverju leyti spurning um ábyrgð, það er að einhverju leyti spurning um framboð og eftirspurn,“ segir Birgir Nefnir að kerfið í heild sinni byggir á kjarasamningum einstakra hópa eða jafnvel einstaklinga. Hann ítrekar þó að fleiri þættir spili inn í. „Ef spurningin er einfaldlega sú: Er eðlilegt að menntun skili sér í launakjörum? Þá er svarið já en áhrifaþættirnir hljóta að vera miklu fleiri þegar málin eru skoðuð heildstætt.“ Hægt er að hlusta á viðtalið í heild sinni hér að neðan. Kjaramál Sprengisandur Mest lesið „Skiljanlegt að mörgum blöskri að vita að hann gangi laus“ Innlent Fékk ekkert símtal frá gömlu vinnufélögunum Innlent Sænskur sjúkraflutningamaður myrtur í útkalli Erlent Vill breyta nafni Viðreisnar Innlent Breyta Hlöðunni í fræðslusetur fyrir 88 milljónir Innlent Nýjar framkvæmdir beina fólki að umdeildum gatnamótum Innlent „Það er mikil reiði í Grafarvoginum út af þessu“ Innlent Ráðherra til í umræðu um sumarfrí barna Innlent „Ísland á heima í hjarta Evrópu“ Innlent Gary Busey dæmdur fyrir kynferðisbrot Erlent Fleiri fréttir Skorradalshreppur og Borgarbyggð sameinast Efast um að olíuleit beri árangur Plokkarar verðlaunaðar á Selfossi Píratar taka upp formannsembætti Ýkt umræða um olíufund, netárás á flugvelli og bakgarðshlaup í beinni Nýjar framkvæmdir beina fólki að umdeildum gatnamótum Netárásin gæti haft áhrif á ferðir Icelandair Ráðherra til í umræðu um sumarfrí barna „Ísland á heima í hjarta Evrópu“ Allt að gerast í Rangárþingi hvað varðar lífsgæði íbúa Sniðgangan friðsæl leið til að mótmæla og sýna samstöðu „Skiljanlegt að mörgum blöskri að vita að hann gangi laus“ Fordæmalaust kynferðisbrotamál og viðbragð NATO við brölti Rússa Vill breyta nafni Viðreisnar Ýmsar leiðir fyrir lögreglu til að tryggja að endurkomubann virki Landsþing Viðreisnar hafið Peningakassa stolið af hóteli í miðbæ Reykjavíkur Breyta Hlöðunni í fræðslusetur fyrir 88 milljónir Ísland gegnir formennsku í Norræna blaðamannasambandinu Ísland rampar upp Úkraínu Drógu vélarvana togara í land „Það er mikil reiði í Grafarvoginum út af þessu“ Fékk ekkert símtal frá gömlu vinnufélögunum Leiðinlegt að óprúttnir aðilar skemmi fyrir heyrnarlausum Gervigreindarvélmenni mætt til starfa til að flokka rusl Segir lítið til í orðum ráðherra Gengur laus grunaður um barnaníð og meintar rangfærslur ráðherra Alvarlega slasaður eftir vélsleðaslys á Langjökli Stefán Einar greiðir fyrir umdeilda boli Breytingar á framhaldsskólastigi: „Við erum að reyna átta okkur á þessu“ Sjá meira
Dr. Katrín Ólafsdóttir, hagfræðingur og lektor við Háskólann í Reykjavík, segir minni tekjudreifingu vera hér á landi samanborið við aðrar þjóðir. Hún segir umræðu um að meta menntun til launa byggja á þeirri hugsun að menntun sé fjárfesting sem eigi að mæta með hærri launum vegna tekjutaps á meðan menntun stóð og þeirri vinnu sem fór í menntunina. Katrín var gestur í Sprengisandi á Bylgjunni í dag ásamt þeim Drífu Snædal forseta ASÍ og Birgi Ármannssyni þingflokksformanni Sjálfstæðisflokksins. Hún segir það að mörgu leyti eftirsóknarvert að lítil tekjudreifing sé hér á landi. Þannig sé ekki mikill munur á þeim hæst launuðu og lægst launuðu sem sé jákvætt í samfélagi sem byggi á jöfnuði og segir það vera til þess vinnandi að halda í þá hugsjón. Þó sé farið að bera meira á undantekningum frá þeim jöfnuði og rík ástæða til þess að endurskoða kerfið í heild sinni. „Kerfislægt eru kvennastéttirnar svolítið lægri og þannig það er spurning hvort það sé einhverjar leifar frá 1970 sem er tími til kominn að endurskoða. Að mörgu leyti er þessi staða í dag afleiðing af þessu launasamningskerfi sem við erum með. Það var náttúrulega fyrir nokkrum árum farið að horfa á norrænu leiðina, hvort hún gæti skilað okkur, sú tilraun rann svolítið út í sandinn,“ segir Katrín en að hennar sögn byggir sú leið á samþykki allra hópa. Því gæti enginn verið neyddur til þess að fara þá leið. Katrín segir ýmis vandamál fylgja því að hækka laun lægstu hópanna því við það minnkar bilið og þá fara þeir sem ofar eru í launastiganum að krefjast svipaðrar hækkunar. „Um leið og þú hækkar einn hóp sem er neðarlega í launadreifingunni þá fer hann að rekast í næstu sem vilja þá hafa mun á milli. Að menntun sé að einhverju leyti metin til launa.“ Hún segir samfélagið lengi hafa verið í klemmu með launakerfið. Hæst launuðu hóparnir eigi auðveldara með að slíta sig frá þeim lægstu. Hún veltir fyrir sér hvort það þurfi ekki að endurskoða það kerfi sem notast er við hér á landi. „Ég veit ekki hvað er besta leiðin en ég held það sé kominn tími til að aðilar í samningum fari að endurskoða kerfið í heild.“ Að meta menntun til launa „óþolandi klisja“ Drífa Snædal segist sammála því að mörg gild rök séu fyrir því að meta eigi menntun til launa. Þó hafi hún varað við því að efnahagslegur hvati búi að baki menntun og segist hún sjálf trúa því að fæstir mennti sig í þeirri von um að auka tekjur sínar til muna. „Menntun er góð í sjálfri sér og ég held að mjög fáir fari í menntun af því að þeir sjái einhvern sérstakan efnahagslegan hvata. Allar mestu framfarir og fólk sem er að gera það besta í tilverunni, það er að mennta sig óháð því hvort að það fái endilega greitt fyrir það. Ég efast um að Hildur Guðnadóttir hafi ákveðið að mennta sig í tónlist því það var um svo auðugan garð að grisja þar,“ segir Drífa. Hún segir framþróun samfélagsins byggja á því að fólk geri nákvæmlega það sem hæfileikar þeirra og hugur stendur til. Menntun sé mikilvæg en þó þurfi að hafa í huga að atvinnulífið sé að breytast mjög mikið. Drífa Snædal.visir/vilhelm „Ég tel að fjöldi þeirra sem eru háskólamenntaðir, sem eru að vinna ófaglærð störf, hafi fjölgað mjög mikið. Þá erum við að tala um sérstaklega í ferðaþjónustunni. Það eru margar hliðar á þessum peningi og atvinnulífið okkar er að breytast og við þurfum að taka tillit til þess líka í þessari umræðu.“ Hún segir fyrst og fremst þurfa að endurmeta umönnunarstörf og kvennastörf, sem hafi verið skilin eftir í launastiganum. Henni finnist óþolandi klisja að heyra því fleygt fram að meta eigi menntun til launa því það sé ekki farið nákvæmlega út í hvað það þýði. „Mér finnst að meta menntun til launa mest óþolandi klisjan í kjarabaráttu því það eru allir að beita henni. Það er aldrei farið á dýptina og það er aldrei sagt: Hvað meinið þið með því að meta menntun til launa?“ Hún segir margar leiðir vera til þess og nefnir það námslánakerfið sem dæmi. „Ég vil segja það að þegar fólk fer fram með þetta, að meta menntun til launa, þá þurfum við aðeins að kafa dýpra í það og það eru leiðir til þess að meta menntun til launa, sérstaklega í gegnum námslánakerfið, og það er náttúrulega verið að breyta því,“ segir Drífa en áréttar að það skipti höfuð máli að fólk geti lifað af á laununum sínum. „Ef við ætlum að ræða tekjusetningu þá er frumskilyrði að fólk geti lifað á laununum sínum. Svo skulum við ræða hitt. Við þurfum að koma þeim lægst launuðu upp í það sem kostar að lifa.“ Birgir Ármannsson, þingflokksformaður Sjálfstæðisflokksins,Vísir/vilhelm Eðlilegt að menntun skili sér í launakjörum Aðspurður sagðist Birgir Ármannsson vera sammála mörgu því sem Katrín og Drífa sögðu. Það væri eðlilegt að menntun skilaði sér í hærri tekjum og það þyrfti að hafa það í huga en aðrir þættir spiluðu einnig inn í heildarmyndina. „Það eru svo margir aðrir þættir sem hafa áhrif á það hvernig launaseðill einstakra hópa kemur út. Það er bæði að einhverju leyti spurning um ábyrgð, það er að einhverju leyti spurning um framboð og eftirspurn,“ segir Birgir Nefnir að kerfið í heild sinni byggir á kjarasamningum einstakra hópa eða jafnvel einstaklinga. Hann ítrekar þó að fleiri þættir spili inn í. „Ef spurningin er einfaldlega sú: Er eðlilegt að menntun skili sér í launakjörum? Þá er svarið já en áhrifaþættirnir hljóta að vera miklu fleiri þegar málin eru skoðuð heildstætt.“ Hægt er að hlusta á viðtalið í heild sinni hér að neðan.
Kjaramál Sprengisandur Mest lesið „Skiljanlegt að mörgum blöskri að vita að hann gangi laus“ Innlent Fékk ekkert símtal frá gömlu vinnufélögunum Innlent Sænskur sjúkraflutningamaður myrtur í útkalli Erlent Vill breyta nafni Viðreisnar Innlent Breyta Hlöðunni í fræðslusetur fyrir 88 milljónir Innlent Nýjar framkvæmdir beina fólki að umdeildum gatnamótum Innlent „Það er mikil reiði í Grafarvoginum út af þessu“ Innlent Ráðherra til í umræðu um sumarfrí barna Innlent „Ísland á heima í hjarta Evrópu“ Innlent Gary Busey dæmdur fyrir kynferðisbrot Erlent Fleiri fréttir Skorradalshreppur og Borgarbyggð sameinast Efast um að olíuleit beri árangur Plokkarar verðlaunaðar á Selfossi Píratar taka upp formannsembætti Ýkt umræða um olíufund, netárás á flugvelli og bakgarðshlaup í beinni Nýjar framkvæmdir beina fólki að umdeildum gatnamótum Netárásin gæti haft áhrif á ferðir Icelandair Ráðherra til í umræðu um sumarfrí barna „Ísland á heima í hjarta Evrópu“ Allt að gerast í Rangárþingi hvað varðar lífsgæði íbúa Sniðgangan friðsæl leið til að mótmæla og sýna samstöðu „Skiljanlegt að mörgum blöskri að vita að hann gangi laus“ Fordæmalaust kynferðisbrotamál og viðbragð NATO við brölti Rússa Vill breyta nafni Viðreisnar Ýmsar leiðir fyrir lögreglu til að tryggja að endurkomubann virki Landsþing Viðreisnar hafið Peningakassa stolið af hóteli í miðbæ Reykjavíkur Breyta Hlöðunni í fræðslusetur fyrir 88 milljónir Ísland gegnir formennsku í Norræna blaðamannasambandinu Ísland rampar upp Úkraínu Drógu vélarvana togara í land „Það er mikil reiði í Grafarvoginum út af þessu“ Fékk ekkert símtal frá gömlu vinnufélögunum Leiðinlegt að óprúttnir aðilar skemmi fyrir heyrnarlausum Gervigreindarvélmenni mætt til starfa til að flokka rusl Segir lítið til í orðum ráðherra Gengur laus grunaður um barnaníð og meintar rangfærslur ráðherra Alvarlega slasaður eftir vélsleðaslys á Langjökli Stefán Einar greiðir fyrir umdeilda boli Breytingar á framhaldsskólastigi: „Við erum að reyna átta okkur á þessu“ Sjá meira