Loftslagsmál eru orkumál Nótt Thorberg skrifar 9. desember 2024 11:02 Mikið var rætt um þörfina fyrir aukna græna orkuöflun í aðdraganda alþingiskosninga. Það virðist vera samhljómur hjá flestum flokkum og hjá atvinnulífi um þörfina og það er ekki að ástæðulausu. Grænu umskiptin munu stórauka eftirspurn eftir endurnýjanlegri orku og innviðum í takt við þróun nýrra tæknilausna. Í þessu samhengi standa orkumál Íslands, sem og heimsins alls, á mikilvægum tímamótum. Á Loftslagsþingi Sameinuðuþjóðanna, COP28, sem haldið var á síðasta ári ályktuðu 130 ríki að þrefalda þyrfti endurnýjanlega orkuframleiðslu í heiminum og tvöfalda orkunýtni. Endurnýjanleg orka er ein af grunnforsendum þess að hægt sé að uppfylla Parísarsáttmálann og ná fullum orkuskiptum, það er að segja, skipta út jarðefnaeldsneyti fyrir sjálfbæra orku. Loftslagsaðgerðir eiga þannig mikið undir að aukin græn orkuöflun og hröð uppbygging orkuinnviða nái fram að ganga. Ísland er ekki í fyrsta sæti í orkuframleiðslu á mann af þeim af þeim 157 ríkjum heims sem eru með yfir 100.000 íbúa, heldur í 22. sæti. Við getum hins vegar verið stolt af því að vera fremst í flokki þegar kemur að endurnýjanlegri orkuframleiðslu á mann. Það er einstök staða sem aðrar þjóðir heims horfa nú til og stefna að. Ísland getur orðið fyrsta landið í heiminum til að nota eingöngu endurnýjanlega orku. Samkvæmt nýlega uppfærðum vef orkuskipti.is notum við yfir milljón tonn af olíu á ári og borgum fyrir það um 160 milljarða króna. Það jafngildir næstum helming alls þess gjaldeyris sem sjávarútvegurinn aflar á hverju ári. Ef olíunni yrði skipt út fyrir innlenda endurnýjanlega orkugjafa stuðlum við ekki eingöngu að því að Ísland nái loftslagsmarkmiðum sínum heldur aukum einnig orkuöryggi og orkusjálfstæði Íslands. Stjórnvöld birtu fyrr á þessu ári þriðju uppfærslu aðgerðaáætlunar stjórnvalda í loftslagsmálum. Sé horft til samfélagslosunar Íslands og skuldbindinga okkar gagnvart alþjóðasamfélaginu eru gríðarstór verkefni fram undan m.a. í samgöngum á landi, landbúnaði og orkuskiptum á hafi. Ef við tökum eitt dæmi þá nam heildarlosun gróðurhúsaloftegunda í vegasamgöngum þriðjungi af samfélagslegri losun Íslands eða um 936 þúsund tonn árið 2022. Hér er því um að ræða eitt stærsta tækifæri Íslands til að taka stór framfaraskref á allra næstu árum. Tæknilausnir fyrir orkuskipti á landi eru að þróast hratt í heiminum. Með áframhaldandi metnaðarfullum aðgerðum í þessum málaflokki getur Ísland áfram skipað sér fremst meðal þjóða í rafbílavæðingu og þróun vistvænna samgangna. Í þessu samhengi má ekki gleyma að það felst ávinningur í eflingu almenningssamgangna og virkra ferðamáta. Það þarf eftir sem áður að skipta út, fyrir hreina orkugjafa öllu, því jarðefnaeldsneyti sem notað er til samgangna á landi. Samkvæmt spá Landsnets 2024-2050 þarf 2,5 TWh til að mæta væntri eftirspurn eftir orku til landsamgangna. Til samanburðar var raforkunotkun heimila á Íslandi 2021, samkvæmt upplýsingum frá Orkustofnun, innan við helmingur af þessari þörf er sýnir glöggt hversu stórt þetta eina viðfangsefnið er með tilliti til aukinnar orkueftirspurnar. Sé horft til þróunar á heildareftirspurn eftir orku á Íslandi bendir nýjasta spá Orkustofnunar til þess að aukið framboð raforku muni ekki mæta aukinni eftirspurn fyrr en mögulega árið 2027. Þessari áskorun er brýnt að bregðast við enda keppikefli Íslands að halda áfram að vinna að markmiðum sínum í loftslagsmálum og kolefnishlutlausu Íslandi 2040. Hér berum við mikla ábyrgð sem þjóð og verðum að vanda til verka. Græn og ábyrg orkuframleiðsla er mikilvæg grunnstoð sjálfbærrar framtíðar. Með samtali og samstilltu átaki geta stjórnvöld, atvinnulíf og samfélag unnið saman að grænum lausnum Íslands með fólk og náttúru að leiðarljósi. Við erum fyrirmynd annarra þjóða. Ef Ísland getur það, getur heimurinn allur. Höfundur er forstöðumaður Grænvangs. Grænvangurer samstarfsvettvangur atvinnulífs og stjórnvalda í loftslagsmálum og grænum lausnum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Orkumál Nótt Thorberg Mest lesið Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Skoðun Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Væri ekki hlaupið út aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Sjá meira
Mikið var rætt um þörfina fyrir aukna græna orkuöflun í aðdraganda alþingiskosninga. Það virðist vera samhljómur hjá flestum flokkum og hjá atvinnulífi um þörfina og það er ekki að ástæðulausu. Grænu umskiptin munu stórauka eftirspurn eftir endurnýjanlegri orku og innviðum í takt við þróun nýrra tæknilausna. Í þessu samhengi standa orkumál Íslands, sem og heimsins alls, á mikilvægum tímamótum. Á Loftslagsþingi Sameinuðuþjóðanna, COP28, sem haldið var á síðasta ári ályktuðu 130 ríki að þrefalda þyrfti endurnýjanlega orkuframleiðslu í heiminum og tvöfalda orkunýtni. Endurnýjanleg orka er ein af grunnforsendum þess að hægt sé að uppfylla Parísarsáttmálann og ná fullum orkuskiptum, það er að segja, skipta út jarðefnaeldsneyti fyrir sjálfbæra orku. Loftslagsaðgerðir eiga þannig mikið undir að aukin græn orkuöflun og hröð uppbygging orkuinnviða nái fram að ganga. Ísland er ekki í fyrsta sæti í orkuframleiðslu á mann af þeim af þeim 157 ríkjum heims sem eru með yfir 100.000 íbúa, heldur í 22. sæti. Við getum hins vegar verið stolt af því að vera fremst í flokki þegar kemur að endurnýjanlegri orkuframleiðslu á mann. Það er einstök staða sem aðrar þjóðir heims horfa nú til og stefna að. Ísland getur orðið fyrsta landið í heiminum til að nota eingöngu endurnýjanlega orku. Samkvæmt nýlega uppfærðum vef orkuskipti.is notum við yfir milljón tonn af olíu á ári og borgum fyrir það um 160 milljarða króna. Það jafngildir næstum helming alls þess gjaldeyris sem sjávarútvegurinn aflar á hverju ári. Ef olíunni yrði skipt út fyrir innlenda endurnýjanlega orkugjafa stuðlum við ekki eingöngu að því að Ísland nái loftslagsmarkmiðum sínum heldur aukum einnig orkuöryggi og orkusjálfstæði Íslands. Stjórnvöld birtu fyrr á þessu ári þriðju uppfærslu aðgerðaáætlunar stjórnvalda í loftslagsmálum. Sé horft til samfélagslosunar Íslands og skuldbindinga okkar gagnvart alþjóðasamfélaginu eru gríðarstór verkefni fram undan m.a. í samgöngum á landi, landbúnaði og orkuskiptum á hafi. Ef við tökum eitt dæmi þá nam heildarlosun gróðurhúsaloftegunda í vegasamgöngum þriðjungi af samfélagslegri losun Íslands eða um 936 þúsund tonn árið 2022. Hér er því um að ræða eitt stærsta tækifæri Íslands til að taka stór framfaraskref á allra næstu árum. Tæknilausnir fyrir orkuskipti á landi eru að þróast hratt í heiminum. Með áframhaldandi metnaðarfullum aðgerðum í þessum málaflokki getur Ísland áfram skipað sér fremst meðal þjóða í rafbílavæðingu og þróun vistvænna samgangna. Í þessu samhengi má ekki gleyma að það felst ávinningur í eflingu almenningssamgangna og virkra ferðamáta. Það þarf eftir sem áður að skipta út, fyrir hreina orkugjafa öllu, því jarðefnaeldsneyti sem notað er til samgangna á landi. Samkvæmt spá Landsnets 2024-2050 þarf 2,5 TWh til að mæta væntri eftirspurn eftir orku til landsamgangna. Til samanburðar var raforkunotkun heimila á Íslandi 2021, samkvæmt upplýsingum frá Orkustofnun, innan við helmingur af þessari þörf er sýnir glöggt hversu stórt þetta eina viðfangsefnið er með tilliti til aukinnar orkueftirspurnar. Sé horft til þróunar á heildareftirspurn eftir orku á Íslandi bendir nýjasta spá Orkustofnunar til þess að aukið framboð raforku muni ekki mæta aukinni eftirspurn fyrr en mögulega árið 2027. Þessari áskorun er brýnt að bregðast við enda keppikefli Íslands að halda áfram að vinna að markmiðum sínum í loftslagsmálum og kolefnishlutlausu Íslandi 2040. Hér berum við mikla ábyrgð sem þjóð og verðum að vanda til verka. Græn og ábyrg orkuframleiðsla er mikilvæg grunnstoð sjálfbærrar framtíðar. Með samtali og samstilltu átaki geta stjórnvöld, atvinnulíf og samfélag unnið saman að grænum lausnum Íslands með fólk og náttúru að leiðarljósi. Við erum fyrirmynd annarra þjóða. Ef Ísland getur það, getur heimurinn allur. Höfundur er forstöðumaður Grænvangs. Grænvangurer samstarfsvettvangur atvinnulífs og stjórnvalda í loftslagsmálum og grænum lausnum.
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar